تحمل به تنش شوری در برخی ارقام گندم نان (triticum aestivum l.) ایرانی

گندم نان با نام علمی triticum aestivum l. دارای تحمل متوسط به شوری است. شوری خاک یکی از مهم تری عوامل محدود کننده ی تولید گیاهان زراعی محسوب می شود. برای حل این مشکل، شناسایی و معرفی ارقام متحمل به شوری ضروری می باشد. به منظور مقایسه ی چندین رقم گندم نان ایرانی و شناسایی ارقام متحمل و حساس به شوری، 41 رقم گندم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط بدون تنش و تنش شوری بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین شرایط کشت بدون تنش شوری و دارای تنش شوری از لحاظ اکثر صفات اختلاف معنی داری وجود دارد. از نظر شاخص های تحمل به شوری بیشترین مقدار شاخص های sti، mp و gmp مربوط به ارقام شاهد و شیراز و کمترین مقدار شاخص های tol و ssi به ترتیب به ارقام آذر2 و شاهپسند تعلق داشت. نتایج تجزیه همبستگی بین شاخص ها نشان داد که همبستگی بالایی (01/0> p) بین شاخص های sti، mp و gmp و عملکرد دانه در دو شرایط آزمایش وجود دارد. لذا از آن ها به عنوان بهترین شاخص جهت شناسایی ارقام متحمل به شوری استفاده شد. نتایج نمودارهای سه بعدی ترسیم شده بر اساس این شاخص ها مشابه بودند و ارقام شاهد، ارگ، زارع، مهدوی، هامون و شیراز در ناحیه ی a قرار گرفتند. نتایج حاصل از همبستگی و تجزیه مسیر ترتیبی عملکرد با صفات مرتبط با آن حاکی از وجود بالاترین اثر مستقیم مثبت صفت عملکرد بیولوژیک بر عملکرد دانه بود. دو صفت وزن دانه در خوشه و وزن خوشه به عنوان اجزای اصلی موثر بر عملکرد دانه شناسایی شدند. بر اساس بررسی روابط متقابل بین صفات در نمودار بای پلات در شرایط بدون تنش شوری دو صفت عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه بیشترین مقدار را به ترتیب برای ارقام گلستان و سرختک دارا بودند. همچنین این صفات در شرایط تنش شوری برای رقم گلستان بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه ی خوشه ای ارقام در شرایط بدون تنش شوری و تنش شوری به ترتیب به پنج و شش گروه مجزا تقسیم بندی شدند. همچنین گروه بندی ارقام بر اساس شاخص های تحمل و حساسیت شش گروه تشکیل داد.